De Joodse gemeenschap in Sydney rouwt en is boos. ‘De haat stond letterlijk op onze muren geschreven’

De synagoge Chabad Bondi, vlakbij Bondi Beach, zit woensdagmiddag zo vol dat veel mensen buiten moeten blijven staan. De menigte neemt afscheid van rabbijn Eli Schlanger, die achttien jaar lang de synagoge leidde. Schlanger (41) was een van de organisatoren van de Chanoeka-viering op Bondi Beach waarop zondag een aanslag werd gepleegd, en is een van de zestien doden. Hij was net opnieuw vader geworden, zijn jongste kind is twee maanden oud. „Dit verlies is enorm voor de hele Joodse gemeenschap”, zei rabbijn Levi Wolff tijdens de dienst. „Nu is het tijd om te huilen, maar daarna zullen we opstaan en rabbijn Eli’s werk oppakken.”

Het verdriet in Australië maakt dagen na de dodelijke aanslag langzaam plaats voor woede. Het land worstelt met vragen in de nasleep van de bloedige aanslag op een Chanoeka-feest op het iconische Bondi Beach afgelopen zondag. Zo’n duizend mensen waren op het strand om het Joodse lichtfeest te vieren, toen twee mannen geweren tevoorschijn haalden en begonnen te schieten. Zestien mensen kwamen om het leven, inclusief een van de schutters. Nog 21 mensen liggen in het ziekenhuis, waarvan een in levensbedreigende toestand.

Een van de vragen is waarom er zo weinig politie aanwezig was bij het Joodse evenement, dat al dertig jaar lang op Bondi Beach wordt gehouden. Danny, die om veiligheidsredenen niet met zijn achternaam in de krant wil, lag samen met zijn dochter onder een auto terwijl de kogels om hen heen vlogen. „Het leek alsof het schieten eeuwig doorging”, herinnert hij zich. Hij is bij de herdenkingsplek bij het Bondi paviljoen met een aantal vrienden. „Ik kan niet geloven dat er helemaal geen beveiliging was, niemand die ons beschermde.”

Slechts vier politieagenten waren op het strand toen de aanslag begon. Hoewel het politiebureau om de hoek ligt, duurde het tien minuten voordat de politie de schutters uitschakelde. „Tien minuten lang konden die twee schutters ons belagen”, zegt Danny. Hij dankt Ahmed al Ahmed, de Syrisch-Australische tabaksverkoper die het geweer van een van de schutters wist af te pakken, en die nu met zware verwondingen in het ziekenhuis ligt. „Hij was een vreemde, een moslim en een held. Ik wil hem bedanken, hij heeft levens gered. Zonder hem was het nog veel erger geweest.”

Lees ook

De boulevard bij Bondi Beach in Sydney lag bezaaid met kogels. ‘Er was heel veel bloed’

Antisemitisme

Australië heeft, na Israël, de grootste diaspora van Holocaust-overlevenden ter wereld. Na de Tweede Wereldoorlog verhuisden circa 27.000 Joden hierheen. Nu leven er naar schatting nog zo’n 2.500 overlevenden van de Holocaust in het land. Ruim 116.000 mensen beschouwen zich als Joods in Australië. In totaal maakt de gemeenschap minder dan een procent uit van de totale bevolking van 27 miljoen. Bijna 85 procent van hen woont in de grote steden Sydney en Melbourne.

Sinds 7 oktober 2023 zijn de spanningen in de samenleving toegenomen en is er een grote toename aan antisemitische incidenten. Volgens cijfers van de Raad van de Australische Joodse gemeenschap is het aantal verdrievoudigd naar ruim 1.600 in een jaar tijd. Regelmatig zijn antisemitische teksten op auto’s en muren gekalkt. De oude woning van Alex Ryvchin, de leider van de raad in Sydney, werd begin dit jaar beklad met rode verf.

Veel Joden voelen zich bedreigd door de wekelijkse pro-Palestijnse demonstraties in de grote Australische steden. Die verlopen overwegend vreedzaam, op enkele incidenten na. Vlak na de aanslag in oktober 2023 was er een grote demonstratie bij het Operahuis in Sydney. Daar werden hakenkruizen gezien en antisemitische leuzen gescandeerd. De lokale regering greep hard in en scherpte het demonstratierecht aan. Het tonen van nazisymbolen werd verboden.

Lees ook

Met de aanslag op Bondi Beach wordt de angst van Australische Joden bewaarheid

Er volgden ook gewelddadige incidenten. Eind vorig jaar werd in Melbourne een synagoge met brandbommen bekogeld. Aanwezige gelovigen konden net op tijd ontsnappen. In januari van dit jaar werd in Maroubra, een overwegend Joodse wijk aan het strand niet ver van Bondi Beach, een kinderdagverblijf in brand gestoken en beklad met antisemitische leuzen.

Iran

„Het begon met woorden”, zegt rabbijn Yossi Friedman. Hij is bij de herdenkingsplek voor het paviljoen, waar de bloemenzee nog altijd groeit. „Toen werden onze huizen beklad met graffiti, auto’s in brand gestoken, synagogen bekogeld met brandbommen. We hadden steeds al het gevoel dat als dit niet meteen werd gestopt, dat als er geen zero tolerance-beleid is voor antisemitisme, er iets ergers kon gebeuren.” Net als veel Australische Joden is hij niet verrast door de aanslag op zijn gemeenschap. „Het was een teken aan de wand, de haat stond letterlijk op onze muren geschreven.”

Maar de toeschrijving van de aanvallen is gecompliceerd. Er zijn geen aanwijzingen dat pro-Palestijnse demonstranten betrokken zijn. De gewelddadige incidenten hebben volgens de autoriteiten een andere achtergrond. De Australische inlichtingendienst ASIO concludeerde dat Iran via proxy’s achter de aanval met een brandbom op een synagoge in Melbourne en een antisemitische aanval op een koosjer cateringbedrijf in Sydney zat. Iran zou lokale criminelen hebben ingehuurd om de aanvallen uit te voeren, met als doel om onrust en angst te zaaien. Iran ontkent betrokkenheid. Ook werd begin dit jaar een caravan explosieven en een lijst met Joodse doelwitten aangetroffen in Sydney. Later bleek dat het een „nep-terrorismecomplot” ging, opgezet door de georganiseerde misdaad in een poging de politie te beïnvloeden en te chanteren. De daders van de aanslag op Bondi Beach, vader en zoon, zijn volgens de Australische autoriteiten geïnspireerd door de terreurbeweging Islamitische Staat.

Lieve opa

Maar het gevoel van onveiligheid onder Joden is hoe dan ook enorm. Bij de herdenkingsplek aan Bondi Beach staan Kimberley Reimer en haar veertienjarige dochter Evy. Ze hebben een Israelische vlag om zich heen geslagen. „Het lijkt wel een nare droom”, zegt Evy.

Ze zijn diep geworteld in de Joodse gemeenschap van Bondi. „Ik ben de derde generatie en mijn dochter is de vierde generatie van onze Joodse familie in Bondi”, zegt Reimer. Ze waren samen in de buurt van het strand toen ze knallen hoorden. „Ik dacht dat het vuurwerk was. Maar toen zag ik mensen gillen en rennen. Dus ik greep mijn dochter en we zijn gevlucht.”

De afgelopen twee jaar hebben ze hun veilige strandgemeenschap zien veranderen. „Dit is niet meer het veilige Bondi waar ik ben opgegroeid en waar ik mijn kinderen heb grootgebracht. Het is voorgoed veranderd”, zegt Reimer.

Mijn zoon zegt dingen te hebben gezien die hij nooit kan vergeten. Een kind van twaalf

Rabbijn Friedman zelf heeft op het nippertje de aanslag gemist. Zijn zoon van twaalf was er wel bij. „Ik kon geen parkeerplek vinden, dus ik ben doorgereden”, zegt de rabbijn. „Mijn zoon zegt dingen te hebben gezien die hij nooit kan vergeten. Een kind van twaalf.”

Rabbijn Yossi Friedman sprak mensen toe bij de bloemenzee bij Bondi Beach.

Foto Mark Baker/AP

De rabbijn is bij de herdenkingsplek en houdt spontaan een toespraak. Hij vertelt over de slachtoffers, die hij veelal persoonlijk kende. „Tibor Whiteson was een familielid van mijn vrouw. Hij was erbij samen met zijn kleindochter. Hij werd voor haar ogen neergeschoten. Tibor was de lieve opa van de synagoge. Hij bracht altijd snoepjes mee voor de kinderen”, zegt hij. Hij eindigt zijn speech met een gebed en een lied. Zachtjes zingen sommige toehoorders mee. 

Aanzwellende kritiek

De kritiek op de regering van premier Anthony Albanese groeit. Na de eerdere aanvallen stelde hij een speciale gezant tegen antisemitisme aan. Deze Jillian Segal publiceerde in juli een uitgebreid rapport met aanbevelingen om antisemitisme tegen te gaan. Dat Albanese niet alle punten heeft opgevolgd, komt hem nu duur te staan.

Lees ook

Sydney ontwaakt na aanslag uit een nachtmerrie. ‘Dit verandert ons land op een fundamenteel niveau’

De Joodse politicus Josh Frydenberg, voormalig minister van financiën voor de conservatieve Liberal-partij, zegt dat de Joodse gemeenschap „in de steek is gelaten door de regering”. Bij een bezoek aan de plek van de aanslag was zijn woede tastbaar. „Onze premier heeft toegestaan dat Australië onder zijn bewind is geradicaliseerd. Het is tijd dat hij verantwoordelijkheid neemt voor wat hier is gebeurd.”

Rabbijn Friedman weigert de angst de overhand te laten krijgen. Zondag wordt de laatste kaars aangestoken voor de Chanoeka-viering. Dat gebeurt, zoals ieder jaar, op Bondi Beach. „Ik zal er zijn, en ik nodig iedereen uit om bij ons te zijn. We zullen ons licht laten schijnen in de wereld. Wij zullen niet toestaan ​​dat hun duisternis ons licht opslokt.”