Veelvoorkomend kindervirus blijkt een mogelijke aanjager te zijn van blaaskanker

Een virus dat de meeste mensen al als kind oplopen kan later in het leven een rol spelen bij het ontstaan van blaaskanker.

Het gaat om het zogenoemde BK-virus. Dat is een veelvoorkomend virus dat meestal in de kindertijd wordt opgelopen en daarna stilletjes in de nieren aanwezig blijft. Meestal merken mensen dus niets van het achterblijvende restant.

Als het virus echter weer actief wordt kan het schade veroorzaken en ook het risico op blaaskanker verhogen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van de University of York. De onderzoekers publiceerden hun resultaten in het tijdschrift Science Advances.

Opvallend mechanisme

In het laboratorium bestudeerde het team de cellen die de urinewegen bekleden. Die cellen vormen de binnenkant van onder meer de blaas en de urineleiders. De onderzoekers stelden dit weefsel gecontroleerd bloot aan het BK-virus en keken wat er in het DNA gebeurde.

Daarbij zagen ze een opvallend mechanisme. De cellen zetten hun afweermechanisme aan om het virus te bestrijden. Ze gebruiken daarbij enzymen die het virus moeten beschadigen. Die enzymen blijken helaas niet heel precies te zijn: ze treffen niet alleen het virus, maar maken ook het eigen DNA kapot.

Onderzoeksleider Simon Baker legt uit: “bij sommige andere soorten kankers, zoals baarmoederhalskanker, weten we dat een virus zich met ons eigen DNA vermengt en zo tumorgroei aanjaagt. Onze resultaten laten zien dat het in de blaas anders gaat. Daar zorgt juist de afweerreactie van de cellen op het virus voor schade die later tot kanker kan leiden.”

Spoorloos verdwenen

Het team van Baker deed nog een andere belangrijke vondst: de DNA-schade ontstond niet alleen in cellen die zelf besmet waren met het BK-virus. Ook omliggende buurcellen lieten schade zien. Dat kan helpen verklaren waarom bij de meeste blaastumoren geen spoor van het virus meer te vinden is als de kanker jaren later wordt ontdekt. De schade is dan al lang geleden aangericht, maar het virus zelf is niet meer aanwezig.

Het BK-virus wordt trouwens al langer in de gaten gehouden. Zo kan het virus ook erg gevaarlijk zijn voor patiënten die een donornier nodig hebben. Na een transplantatie moeten zij medicijnen slikken die het afweersysteem onderdrukken, zodat het nieuwe orgaan niet wordt afgestoten.

Die medicijnen hebben vaak het ongelukkige bijeffect dat ze het BK-virus wakker kunnen schudden. Het gevolg is mogelijk dan ook een dubbele dreiging: eerst kunnen patiënten zich beroert voelen vanwege het actieve BK-virus. Later kunnen ze, doordat ze het BK-virus hebben gehad, ook nog eens sneller blaaskanker ontwikkelen.

Goed nieuws

De resultaten van het onderzoek zijn hard nodig. Teamlid Stephen Leveson van York Against Cancer laat weten: “Er is in het verleden maar weinig in blaaskankeronderzoek geïnvesteerd, terwijl deze kanker veel voorkomt. Dit nieuwe onderzoek helpt om het proces van kankerontwikkeling beter te begrijpen en kan leiden tot nieuwe manieren van diagnose en behandeling.”

Daar komt bij dat de preventie van blaaskanker zich momenteel vooral richt op het stoppen met roken. Dit onderzoek wijst dus op een tweede mogelijke oorzaak: het doormaken van een BK-virusinfectie. Baker ziet dat als een belangrijke verruiming in hoe we naar het ontstaan van blaaskanker kijken: “we vermoedden al een tijd dat het virus een rol speelde, maar we wisten niet hoe. Nu weten we hoe het BK-virus kan bijdragen aan de totstandkoming van blaaskanker en waarom tumoren geen spoor van het virus meer dragen.”

Baker: “dat is vooral goed nieuws voor niertransplantatiepatiënten: zij hebben vaker te maken met het BK-virus en lopen daardoor meer dan drie keer zoveel risico op het krijgen van blaaskanker.” Het vervolgonderzoek richt zich dan ook op het ontwikkelen van strategieën om het BK-virus beter te op te sporen.

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Oma-weet-raad-tip wetenschappelijk bewezen: cranberry kan inderdaad blaasontsteking helpen voorkomen en Nederlandse onderzoekers ontdekken hoe bepaalde kankercellen uitzaaien . Of lees dit artikel: In Frankrijk is het Krim-Congo-virus opgedoken: moeten we ons zorgen maken? .

Schrijf je in voor de nieuwsbrief! Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week? Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!

Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: