Armoede in Nederland nam in 2024 toe, maar de trend is nog steeds dalende

3 uren geleden 1

Na een daling van vijf jaar op rij, is het aantal mensen dat leeft onder de armoedegrens in 2024 weer toegenomen in Nederland. Vorig jaar leefden ruim 550.000 mensen in armoede: 3,1 procent van de bevolking, . Dat zijn er bijna 75.000 meer dan het jaar ervoor, toen 2,7 procent in armoede leefde.

Deze stijging is te verklaren door het wegvallen van de tijdelijke energietoeslag van 1.300 euro. Die kregen de allerlaagste inkomens in 2022 en 2023 via hun gemeente, ter compensatie van de hard gestegen energieprijzen na de Russische inval in Oekraïne.

Toch is het effect hiervan op de armoede opmerkelijk, omdat het demissionaire kabinet-Rutte IV dit expliciet probeerde te voorkomen, op Prinsjesdag 2023. De wegvallende energietoeslag compenseerde het kabinet toen door twee toeslagen vanaf 2024 te verhogen: het kindgebonden budget en de huurtoeslag. Volgens ramingen van het Centraal Planbureau (CPB) zou dat voldoende zijn om het armoedepercentage in 2024 gelijk te houden.

Maar zoals het CPB zelf ook altijd waarschuwt: ramingen zijn geen voorspellingen. De werkelijkheid kan afwijken van theoretische vooruitzichten.

Werkelijke kosten

Dat geldt te meer nu de armoedecijfers van het CBS sinds vorig jaar nauwkeuriger en praktijkgerichter zijn. Het statistiekbureau bekijkt wat mensen werkelijk betalen voor hun woning, energie, zorgverzekering en eigen risico. Wie na deze uitgaven te weinig geld overhoudt voor de overige noodzakelijke uitgaven, leeft in armoede. Tenzij diegene een groot vermogen heeft.

Deze praktijkbenadering verklaart ook het verschil met de berekeningen van budgetinstituut Nibud, waar NRC maandag over berichtte. Het Nibud concludeerde dat de allerlaagste inkomens de afgelopen tweeënhalf jaar flink meer te besteden hebben gekregen, door de verhoging van toeslagen.

Maar in dat artikel zei de interim-directeur van het Nibud, Cora van Horssen, dat ook hun berekeningen een theoretische werkelijkheid laten zien.

Het Nibud rekende met acht ‘voorbeeldhuishoudens’ op bijstandsniveau. Een van de aannames is dat zij alle inkomensregelingen aanvragen waar ze recht op hebben. Ook wordt er gerekend met standaardbedragen voor bijvoorbeeld de huur en energiekosten. Dan moet je geen pech hebben, zei Van Horssen. „Zoals wanneer je noodgedwongen in een te dure huurwoning zit, of in een slecht geïsoleerd huis.” De CBS-cijfers laten die mensen met pech wél zien.

Kinderarmoede steeg niet

Zowel de Nibud- als de CBS-cijfers tonen dat politiek Den Haag prioriteit gaf aan het bestrijden van kinderarmoede. Gezinnen met kinderen gingen er in de Nibud-berekeningen het meest op vooruit, door de verhoging van het kindgebonden budget. En het CBS meldt nu dat het percentage kinderen dat opgroeit in armoede níét steeg. Dat bleef 2,8 procent.

Daar komt bij: de armoedetrend is nog steeds dalende, zegt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. Hij wijst op het armoedepercentage van 2021, het jaar vóór de introductie van de energietoeslag. Dat was met 4,9 procent fors hoger dan de 3,1 procent van vorig jaar.

Belangrijkste aanjager van deze daling, zegt Van Mulligen, is de krapte op de arbeidsmarkt. „Het aantal mensen met werk is enorm gestegen. En met een baan is de kans veel groter dat je een inkomen boven de armoedegrens hebt.”