Trump geeft met zijn nieuwe nationale veiligheidsstrategie een duidelijk signaal: de Pax Americana is dood en Europa moet het maar uitzoeken

13 uren geleden 2

De Pax Americana is dood en ingeruild voor een Pact Americana. De nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie die het Witte Huis donderdag geruisloos online zette, markeert het definitieve einde van de twintigste eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog tuigden de Verenigde Staten een liberale, zogenoemde ‘op regels gebaseerde wereldorde’ op. Tachtig jaar later nemen de Amerikanen nu afscheid van dat multilaterale idealisme en kiezen ze voor een puur transactionele rol op het wereldtoneel. Voortaan valt via ‘pacten’ zaken te doen met Washington.

Elke Amerikaanse regering formuleert, meestal vroeg in haar termijn, een veiligheidsstrategie. Die van Trump-II liet langer op zich wachten dan verwacht. Verschillende onderdelen van het nationale veiligheidsapparaat zouden lang over het document hebben gesteggeld. Mogelijk werd ook gewacht met publicatie om lopende onderhandelingen met Beijing over invoerheffingen niet te doorkruisen. Begin volgend jaar gaat op basis van dit stuk ook de Amerikaanse militaire commandostructuur op de schop.

Het 33 pagina’s tellende document bevestigt Trumps zero sum-blik op de wereldpolitiek. Hierin kan internationale samenwerking eigenlijk nooit lonen, omdat de winst van de een altijd het verlies van de ander inhoudt. Voor soft power (via bijvoorbeeld ontwikkelingshulp of publieksdiplomatie) is hierin geen plek meer.

Bovenal zullen zelfs voor oude bondgenoten veiligheidsgaranties of allianties niet langer vanzelfsprekend zijn – en zeker niet gratis. Er moet worden betaald: in zeldzame aardmetalen en andere grondstoffen, via zakendeals, of door wapentuig te bestellen bij het Amerikaanse militair-industrieel complex.

De VS willen het „verzet” aanjagen in Europese landen, tégen de Europese koers.

De Veiligheidsstrategie leest als een terugkeer naar de negentiende eeuw, waarin grootmachten elk hun eigen invloedssfeer hadden. Zoals Trump al deed in zijn inauguratierede, eisen de VS daarbij de hegemonie op ‘hun’ westelijk halfrond (weer) op. Vooral grote rivaal China moet hier wegwezen en worden ingesnoerd op zijn eigen helft van de wereldbol. Rusland en Europa mogen het onderling uitzoeken.

Dit negentiende-eeuwse denken wordt gecombineerd met een zeer 21ste-eeuwse rechts-populistische ideologie, waarin westerse natiestaten dominant wit en christelijk horen te zijn en immigratie een existentiële bedreiging vormt. Veel passages echoën de rancuneuze toon waarmee vicepresident JD Vance de Europeanen begin dit jaar de MAGA-les las in München. Evenals de xenofobie en het witte-superioriteitsdenken waarop adjunct-stafchef Stephen Miller het hardvochtige anti-immigratiebeleid van Trump stoelt.

Hoe kijken de huidige Amerikaanse machthebbers tegen de rest van de wereld aan?

Europa

„Europese grootsheid herstellen”, dat nemen de VS zich voor. De Amerikanen schetsen een beeld van een continent in economisch verval, maar zien een dieper liggend probleem: het vooruitzicht van „civilizational erasure”, het uitwissen van een beschaving. Het migratiebeleid dat de Europeanen voeren „transformeert het continent”, schrijft de regering-Trump. En de Europese Unie ondermijnt de politieke vrijheid en soevereiniteit van Europese landen, en zorgt voor censuur, onderdrukking van oppositie, zelfs voor achteruitgang in het geboortecijfer en verlies van nationale identiteit.

De VS willen daarom het „verzet” aanjagen in Europese landen, tégen de Europese koers. Want, staat in het document, als het zo doorgaat, zal Europa over twintig jaar „onherkenbaar” zijn. De Amerikanen zien reden tot optimisme vanwege de „groeiende invloed van patriottische Europese partijen”, en moedigen hun „politieke medestanders in Europa” aan om de identiteit en de geschiedenis van individuele landen goed te vieren.

De Amerikaanse president Donald Trump ontvangt de Russische president Vladimir Poetin in Alaska, in augustus.

De Europeanen moeten inzien dat ze hoofdzakelijk zelf verantwoordelijk zijn voor hun verdediging. Wat betreft de NAVO willen de VS een einde maken aan de perceptie van het bondgenootschap als een eeuwig uitbreidende alliantie, en voorkomen dat zoiets een realiteit wordt. Dat komt tegemoet aan een lang gekoesterde wens van de Russische president Vladimir Poetin, voor wie die uitbreiding van het trans-Atlantische militaire blok in Ruslands voormalige invloedssfeer een doorn in zijn oog is.

Oekraïne

Volledig in lijn met Trumps wens om warme relaties aan te knopen met Poetin wordt Rusland door de huidige Amerikaanse regering niet meer gezien als dreiging. Integendeel: de VS zijn vooral uit op handelsrelaties met Moskou. Washington wil dat via onderhandelingen een einde wordt gemaakt aan de oorlog in Oekraïne „om de Europese economieën te stabiliseren”, om escalatie te voorkomen en om „strategische stabiliteit met Rusland” te herstellen.

Het document rept met geen woord over de jarenlange Russische agressie jegens Oekraïne en andere buurlanden, het teruggeven van veroverde en geannexeerde gebieden aan Oekraïne, de vervolging van Russische oorlogsmisdaden of het uitbetalen van herstelbetalingen. Opvallend is verder dat de regering-Trump spreekt van „onrealistische verwachtingen” van Europese leiders over de oorlog. Trump heeft nooit twijfel laten bestaan over de status van de Russische veroveringen, die hij al maanden afschildert als onomkeerbaar.

Azië

De VS zien Azië nog steeds als belangrijk „economisch en geopolitiek strijdtoneel”, met nadruk op dat eerste. De VS willen de in hun ogen onevenwichtige handelsrelatie met de regio veranderen. „China is rijk en machtig geworden” ten koste van de Amerikanen, maar daaraan maakt Trump nu „eigenhandig” een einde.

Toch rust de Amerikaanse economische en technologische superioriteit ook op militaire afschrikking. Daarom zullen de VS de capaciteit opbouwen om „agressie overal in de First Island Chain tegen te gaan”. Dat is de sliert eilanden van het noorden van Japan, via Taiwan en de Filippijnen tot de kust van Maleisië, die een natuurlijke barrière vormt tussen China en de Grote Oceaan.

Dat kunnen de Amerikaanse strijdkrachten niet zonder hulp, en dat „zou ook niet zo moeten zijn”: regionale bondgenoten moeten veel meer investeren in defensie. Trump dringt al langer aan op wat hij ziet als een eerlijker verdeling van de financiële lasten met veiligheidspartners Japan en Zuid-Korea, waar grote aantallen Amerikaanse militairen zijn gelegerd.

Dat Zuid-Korea Trump dit najaar beloofde zijn defensie-uitgaven te verhogen naar 3,5 procent van het bbp, zet Tokio onder druk om hetzelfde te doen. Voor de Japanse premier Sanae Takaichi komt dat op een precair moment. Sinds zij onlangs zei dat Japan militair zou kunnen ingrijpen bij een Chinese invasie van Taiwan, is Beijing woedend over het „herrezen militarisme” van Japan.

De VS blijven „tegen unilaterale verandering van de status quo” rond het zelfstandig bestuurde eiland dat door China wordt gezien als afvallige provincie. Washington wil een gewelddadig conflict om Taiwan afwenden door „militaire overmacht”. Ook daarbij spelen vooral economische en strategische overwegingen een rol. Taiwan domineert de halfgeleidersector, biedt directe toegang tot de Grote Oceaan, en ligt in een gebied waar een groot deel van de wereldwijde koopvaardij passeert.

Anders dan in het vorige veiligheidsplan (2022), van de regering-Biden, spelen mensenrechten geen rol: Xinjiang, Tibet of Hongkong worden niet genoemd. Een andere opvallende omissie is de totalitair aangestuurde kernmacht Noord-Korea.

Latijns-Amerika

Dat de VS onder Trump weer almachtig willen worden op het westelijk halfrond, werd de andere Amerika’s dit jaar al duidelijk. In zijn inauguratierede suggereerde Trump dat de VS moesten streven naar territoriale uitbreiding. Groenland werd gedreigd met inlijving, Canada mocht de 51ste staat worden, het Panamakanaal moest weer in Amerikaanse handen komen, de Golf van Mexico heette voortaan Golf van Amerika, en de linkse leider van Venezuela wordt momenteel militair onder druk gezet om te vertrekken.

Het blijkt allemaal onderdeel van een breder plan. Trumps belofte van gebiedsuitbreiding komt weliswaar niet expliciet terug, zij stelt wel dat de Monroe-doctrine een extra „gevolgtrekking” krijgt: de ‘Trump Corrolary’. Toen landen in Latijns-Amerika zich begin 19^de eeuw begonnen te ontworstelen van hun kolonisatoren, besloot Trumps verre voorganger James Monroe in 1823 dat dit vacuüm niet gevuld mocht worden door andere Europese machten.

Trump gebaart bij het weggaan bij de General Assembly van de VN, op 23 september dit jaar.

Twee eeuwen later wordt die doctrine in een nieuw jasje gestoken: „Niet-hemisferische concurrenten” zijn niet langer welkom „op ons halfrond”. Hen wordt „de mogelijkheid ontzegd om troepen of andere bedreigende capaciteiten” in de regio te plaatsen, maar ook om „strategische cruciale middelen te bezitten of controleren”.

Dit is een vermaning aan vooral China niet nog meer te investeren in infrastructuur in Latijns-Amerika. Beijing is uitgegroeid tot belangrijkste handelspartner van de regio. Het bouwt diepzeehavens om grondstoffen te verschepen en investeert in mijnbouw en de energiesector.

Afrika

In de kijk op Afrika presenteert Washington de verschuiving van hulp naar investeringen als een gelijkwaardig partnerschap, maar tussen de regels blijft het continent vooral een strategische ruimte waar energieprojecten, kritieke mineralen en veiligheidszorgen de toon zetten. Zo wordt Afrika beschreven als een regio met „overvloedige natuurlijke hulpbronnen en ongebruikt economisch potentieel”, en wordt gepleit voor een relatie die niet langer draait om hulp maar om „handel en investeringen” met landen die bereid zijn hun markten voor Amerikaanse bedrijven te openen.

De ambities om te bemiddelen in conflicten van Congo tot Soedan klinken daadkrachtig, maar formuleren geen sluitend antwoord op de dieperliggende politieke oorzaken van de conflicten zelf. De door Washington geregisseerde deal tussen Rwanda en Congo, die donderdag werd getekend, maakt duidelijk hoe groot de kloof blijft tussen diplomatieke symboliek en de realiteit op de grond. Het Witte Huis benadert het continent vooral via de logica van „rendement op investeringen” en toegang tot kritieke grondstoffen, niet als volwaardige politieke actor met eigen agenda’s.

De journalistieke principes van NRC

Lees het hele artikel