Spreekvaardigheid basisscholieren blijft achter: ’Moeite om gesprek gaande te houden’

Momenteel behaalt 68 procent van de leerlingen aan het einde van de basisschool het 1F-niveau voor gesprekken voeren. Het streven is echter 85 procent. Bij spreken (82 procent) en bij luisteren (92 procent) zijn de cijfers wel wat beter. Ook in het speciaal (basis-)onderwijs scoren leerlingen het laagst bij gesprekken voeren.

Vergeleken met de vorige peilingen van 2017 en 2018 is de spreekvaardigheid afgenomen, zo stelt de inspectie. Wel is de luistervaardigheid iets verbeterd.

Als leerlingen 1F nog niet beheersen, nemen ze bijvoorbeeld geen initiatief om een gesprek te beginnen, gaande te houden en af te sluiten. Ook nemen ze de bijdragen van andere gesprekspartners niet mee. Daarnaast zijn ze nog niet altijd goed verstaanbaar, is hun uitspraak onvoldoende, spreken ze niet vloeiend en vervoegen ze werkwoorden vaak niet goed.

’Hij was een beetje in de wild’

Zo moesten leerlingen een reportage van het Jeugdjournaal over een babyotter navertellen. Onder het 1F-niveau kwam dat hierop neer: ’Hij was een beetje in de wild. (Lange pauze) Hij had heel lang geen eten. En ze gaan hem helpen. (Lange pauze) En ze gaan hem verzorgen.’

Op 1F-niveau: ’Het ging over een babyotter. Die was gevonden in Alaska. En die was helemaal ondervoed en ja... Die was helemaal alleen enzo.’

Op 2F-niveau was de beschrijving uitgebreider: ’Er was in Alaska een babyottertje, een verlaten babyottertje, gevonden. De natuurdeskundigen hebben hem meegenomen naar een dierenopvang, waar hij verzorgd werd.’

Te weinig aandacht voor gesprekken voeren

De Onderwijsinspectie benadrukt dat scholen veel aandacht hebben voor lezen, maar minder voor spreken, luisteren en gesprekken voeren. In teamvergaderingen en professionaliseringsactiviteiten komt het thema weinig voor.

Zeker in hogere klassen zwakt de aandacht voor het thema en de leervorderingen af. In groep 1 en 2 bestaat ongeveer de helft van de onderwijstijd uit mondelinge taalvaardigheid, in groep 3 tot en met 8 is dit maar een derde.

’Je creëert bij leerlingen een soort spreekangst’

Claudia Dahmen-Geel, leerkracht op basisschool De Nautilus in Amsterdam, is niet verrast. ,,Op andere scholen waar ik gewerkt heb, zag ik vaak dat leerlingen maar één keer per jaar een spreekbeurt en misschien een boekbespreking moesten houden. Dat was het grotendeels. Daarmee creëer je bij leerlingen een soort spreekangst.”

Op De Nautilus gaat dat anders, vertelt Dahmen-Geel, die zich daar bezighoudt met de mondelinge taalvaardigheid. ,,Wij oefenen wekelijks met de kinderen. Dan laten we hen wat lezen, iets erover opschrijven en dan mogen ze vervolgens overleggen met hun ’buren’. En we nodigen hen uit om te vertellen hoe ze sommen uitgerekend hebben of welk boek ze hebben gelezen.”

Leerlingen geven ook vaker presentaties over thema’s, waardoor het minder spannend wordt, stelt ze. ,,Daardoor zie je ook dat scholieren steeds makkelijker uit zichzelf beginnen te vertellen.”

Ze vindt mondelinge taalvaardigheid cruciaal. ,,Als je jezelf niet kunt uiten, krijg je echt moeite om je sociaal te redden. Dan beland je minder snel op de gewenste opleiding en krijg je moeilijker een baan.”