Schlager is zo voorspelbaar als een schnitzel met citroen

Verwarring bij iedereen die de Duitse hitlijsten niet zo volgt: wie de **** is Helene Fischer? Vorige week werd bekend dat Fischer een concert in Nederland geeft, niet in Paradiso, Afas Live of zelfs de Ziggo Dome: Fischer speelt in de Johan Cruijff Arena met ruimte voor meer dan 50.000 mensen. En wat maakt ze? Schlager.

We schrijven in NRC graag over élke muziekvorm, van disco tot death metal. Maar schlager, daar branden slechts weinig recensenten hun vingers aan – met uitzondering van een stukje over rapper Donnie en zijn vegetarische schlager-lied. Maar Fischer is een serieuze ster die dus een serieus publiek trekt. Daar moeten we meer van weten.

Wat is het?

Je snapt de woordgrap van Donnie, maar het woord heeft meer te maken met ‘slagen’ dan met het uitbenen van dieren. Een schlager is een hit, letterlijk. En je snapt die naam wel: schlager is een feestje, vrolijk en een beetje sentimenteel. Om op te dansen, te deinen, en de Duitser kan er ook nog op wegdromen naar ’toen’, toen het leven nog eenvoudig was, overzichtelijk en leuk. Nooit dus, maar dat geeft niet. Schlagers geven je even dat gevoel. 

Het is wel eens het meest genante genoemd wat Duitsland ooit heeft voortgebracht. Het is in elk geval geen muziek waar je veel shirts mee verkoopt: de ultieme guilty pleasure. De communisten, zo schreef iemand bijeen paar jaar terug, bouwden de Berlijnse Muur wellicht alleen maar om schlager buiten de deur te houden.

Hoe klinkt het?

Muzikaal trekt het zich nergens iets van aan: vrolijkheid troef. Majeure akkoorden, zoete strijkers, een baslijn van hooguit twee tonen, heldere vierkwartsmaat, soms een bescheiden trompetje en als je geluk hebt een accordeon. Perfect voor op een bruiloft, een jubileum of na een lange dag Tiefschnee in de skihut. Armen inhaken en oompah.

Ook bij modernere schlager, zoals die van Helene Fischer, is het recept zo voorspelbaar als een schnitzel met citroen, maar wel verstopt achter net iets dikkere beats en loopjes op synthesizers die wat meer passen bij 2025. Schlager is immers echt popmuziek. Het volgt een bepaalde traditie, maar is

Het is allemaal niet helemaal onvergelijkbaar met het Nederlandse levenslied. Frans Bauer heeft niet voor niets enkele schlageralbums op zijn naam, en ook iemand als Corry Konings schurkt met haar Duitstalige songs tegen schlager. Maar in plaats van leunen op drama, is er.

Waar komt het vandaan?

Ik wil geen open deuren intrappen, maar . De term werd voor voor het eerst gebruikt voor Johann Strauss’ hit in 1867, ‘An der Schönen Blauen Donau’. Een „entschiedener Schlager” schreef het . Geen schlager, maar wel dezelfde inhaakdichtheid, en ook een echte oorwurm.

Echte schlager kwam op via de operette na de Eerste Wereldoorlog en werd erg populair in de Weimarrepubliek. Liedjes vol levenslust, vaak met dubbelzinnige knipoog. „Veronika, der Lenz ist da / Die Mädchen singen tralala / Die ganze Welt ist wie verhext / Veronika, der Spargel wächst!”

De Tweede Wereldoorlog dempte de stemming, maar in de jaren vijftig kwam de schlager terug. Duitsers die dankzij het economische wonder steeds vaker op vakantie gingen naar Spanje, Italië en Griekenland, namen de meest mee terug naar huis, en kruidden daarmee de schlager.  Op de Amerikaanse en Britse muziek die Europa vervolgens overspoelde, was eigenlijk maar één antwoord mogelijk: nog meer schlagers. Dat heeft het beeld van schlager geen goed gedaan: oer-Duits, traditioneel, nationalistisch, de horror van de oorlog negerend. Toch kwam veel rock-‘n-roll ook in schlager terecht, net als invloeden uit centraal en Oost-Europa. Sterker, Helene Fischer is geboren in de voormalige Sovjet-Unie.

Fischer vond in elk geval een gemütlich thuis in de schlager. Ze wilde eigenlijk musicalster worden, maar haar huidige manager duwde haar zachtjes de schlager in. „Ik weet niet of ik me zo comfortabel in de wereld van de popmuziek zou hebben gevoeld”, zei ze een paar jaar geleden. De schlagerwereld is misschien wat braaf, maar wel beschaafd. Schlager is liefde.

Wie moet ik luisteren?

Nou, je moet niks, het gaat hier wel om schlager. Helene Fischer is op het moment een van de meest populaire Duitse artiesten, ze verkocht al 18 miljoen albums en ‘Atemlos durch die Nacht’ uit 2013 is een monsterschlager die ook al een paar jaar in de Top 2000 staat. Vorige week bracht ze een nieuw album uit, maar dat zijn kinderliedjes (wel met karaoke-versies!). Die andere grote ster van het moment, Andrea Berg, heeft net een album met kerstliedjes uitgebracht. 

Heino – ‘Holla dia,dia, holladi holladihooo‘ – kun je niet negeren. Daarnaast heb je het voormalige banjowonderkind Jürgen Drews, de parttime new-agecomponist Michael Holm, Guildo ‘I like Steffi Graf‘ Horn, Songfestivalwinnares (1980) Katja Ebstein en de man met de perfecte naam Drafi Deutscher, die ook nog liedjes voor Boney M schreef én werd gecoverd door de Heideroosjes. Als je muziek die stevig is beïnvloed door schlager maar net aankunt, probeer dan het Zweedse groepje Abba: doordrénkt van schlager.