Mooi zijn is best handig voor je carrière, maar heeft ook nadelen

Soms ben ik best tevreden als ik in de spiegel kijk. Maar op aardig wat dagen zeg ik tegen mezelf dat het gaat om het innerlijk.

Dat laatste hielp me niet veel bij de research voor deze column. Psychologisch onderzoek laat zien dat ons uiterlijk én de manier waarop we dat zelf beoordelen behoorlijk wat invloed hebben. Op onze loopbaan, op ons inkomen en ook – best pijnlijk – op de manier waarop we naar anderen kijken.

Mooi zijn maakt succesvol

In onze maatschappij helpt het als je er goed uitziet. Knappe mensen doen gemiddeld aantrekkelijker werk tegen een gemiddeld mooier salaris. Pretty privilege wordt dat wel genoemd. Of beauty premium. Mannen profiteren iets meer van dit mechanisme dan vrouwen, want volgens sommige onderzoeken kun je als vrouw ook te mooi worden gevonden voor beroepen die we typisch mannelijk vinden.

Hoe werkt dat verband tussen mooi zijn, carrière en geld? Arbeids- en organisatiepsycholoog Timothy Judge en collega’s analyseerden dit een aantal jaren geleden. Volgens hen verloopt het effect vooral via onderwijs en zelfbeeld.

Eerst onderwijs. Wie er volgens de geldende schoonheidsidealen beter uitziet, wordt volgens de onderzoekers voorgetrokken op school. Mooie kinderen worden door leraren als competenter gezien, zelfs wanneer ze precies dezelfde cijfers halen als hun klasgenoten. Ook krijgen ze meer aandacht en hulp, waardoor ze meer plezier krijgen in het leren. En dat leidt tot meer kans op een goede opleiding en een hoog inkomen.

Illustratie Ben Tiggelaar

En dan zelfbeeld. Wie er mooi uitziet, krijgt van jongs af aan meer bevestiging van andere mensen. Daardoor ga je ook positiever kijken naar jezelf. Een positievere core self evaluation heet dat in de psychologie. Mooie mensen hebben daardoor een sterker gevoel van controle over hun leven, ervaren meer zelfvertrouwen en treden makkelijker op de voorgrond. En dat vergroot de kans op een goed inkomen.

Als anderen je mooi vinden

Het helpt wanneer anderen je aantrekkelijk vinden. Mooie mensen horen ook in mooie beroepen, vinden we. Recent onderzoek van de Finse sociologe Outi Sarpila laat bijvoorbeeld zien dat we knappe mannen en vrouwen meer vinden passen in beroepen met een hoge status. In dit onderzoek kwamen geen nadelen voor vrouwen naar voren.

Maar ons oordeel over knappe mensen is niet altijd positief. Psycholoog Alice Eagly en collega’s lichtten 76 verschillende studies door en zetten de stereotyperingen op een rij.

Eerst de positieve vooroordelen. We dichten knappe mensen vooral meer sociale vaardigheid toe dan anderen. Volgens de onderzoekers komt dat niet alleen door onze eigen ideeën, maar ook door de rol die mooie mensen meestal spelen in reclame, series en films.

Maar we zijn ook geneigd om knappe mensen iets meer te kwalificeren als ijdel, zelfingenomen en onbescheiden. Knap van buiten, maar nét wat minder fraai aan de binnenkant dan de rest van de bevolking. Volgens de onderzoekers komt dat onder meer omdat we graag geloven dat elk voordeel ook een nadeel heeft.

Goed om te weten: deze stereotyperingen gelden zowel voor onze beoordeling van mannen als vrouwen. En ze spelen vooral een rol bij de eerste indruk die we van mensen opdoen. Naarmate we iemand beter kennen, wordt ons beeld genuanceerder.

Als je jezelf mooi vindt

Als je positief oordeelt over je eigen uiterlijk, kijk je niet alleen anders naar jezelf, maar ook anders – minder solidair – naar de wereld om je heen. Een paar interessante bevindingen.

Recent onderzoek van Lynn Tan en collega’s laat zien dat mensen die hun eigen uiterlijk hoger waarderen, zichzelf ook een hogere sociale status toedichten. Preciezer geformuleerd: ze geloven dat ze meer prestige hebben, meer sociaal aanzien genieten en hoger staan in de sociale hiërarchie.

Hoe werkt dat? Wie zichzelf aantrekkelijk vindt, denkt in de regel ook dat anderen hem leuker vinden, aldus de onderzoekers.

Eerder onderzoek van Fei Teng en collega’s laat zien dat wie zich zichzelf knap vindt, doorgaans ook denkt meer rechten te hebben. In laboratoriumexperimenten moesten studenten geld verdelen tussen zichzelf en iemand anders. Ze mochten daarbij zelf aangeven welk bedrag zij zouden willen. Hoe aantrekkelijker een student zichzelf vond, des te meer geld hield hij zelf.

Nog iets minder fraai is wat Peter Belmi en Margaret Neale vonden in hun onderzoek: wie zichzelf knapper vindt, heeft minder moeite met hiërarchie en ongelijkheid. Ook bleek dat deze proefpersonen sociale achterstand van andere mensen meer dan gemiddeld wijten aan individuele tekortkomingen. Desgevraagd waren ze ook minder bereid om geld te doneren voor sociale gelijkheid.

Praktisch

Eigenlijk best absurd. Wie volgens de heersende maatschappelijke opvattingen als aantrekkelijk geldt, krijgt mooiere kansen in zijn werk. En als je jezelf dan ook nog eens behoorlijk bekoorlijk vindt, dan heb je bovendien geen moeite met die privileges.

Er is één lichtpuntje. Dat laatste – je waargenomen eigen aantrekkelijkheid – is iets wat je vrij eenvoudig kunt beïnvloeden. In de studie van Tan en haar collega’s werd aan willekeurige proefpersonen gevraagd een situatie te beschrijven waarin ze zich bovengemiddeld aantrekkelijk hadden gevoeld. Deze interventie bleek voldoende om een merkbaar verschil te creëren in hun zelfvertrouwen.

Misschien is het leuk dat de komende weken eens uit te proberen. Om – in elk geval in je eigen ogen – woest aantrekkelijk naar een functioneringsgesprek te gaan. Of een salarisonderhandeling. Of de eindejaarsborrel. En de sollicitatie op een baan bij een ander bedrijf die daar dan wellicht op volgt.