Karremans ontketende per ongeluk handelsconflict met China, maar staat achter zijn keuzes

Demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans „zou het allemaal opnieuw zo doen”, zei hij op 13 november tegen de Britse krant The Guardian. De VVD’er had net met een hardhandige ingreep bij de Nijmeegse chipfabrikant Nexperia een internationaal handelsconflict ontketend, waarbij China de wereldwijde auto-industrie dreigde plat te leggen. Tot grote schok van de internationale gemeenschap. „Het is net een economische thriller”, vond Karremans.

Donderdagavond moest hij verschijnen voor een kritische Tweede Kamer, voor een ‘debat over het beleid en de keuzes van de minister van Economische Zaken omtrent Nexperia’. Karremans staat nog altijd „in grote lijnen” achter zijn keuzes: eigenlijk had hij het niet anders kúnnen aanpakken.

De Kamer had begrip voor Karremans. Dat er moest worden ingegrepen om te voorkomen dat de ‘kennis en kunde’ van Nexperia naar China zouden verdwijnen, vonden de andere Kamerfracties ook. ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis is vóór „assertieve bescherming van vitale Nederlandse en Europese belangen”, zei hij tijdens het debat.

Obscure oorlogswet

Maar de manier waarop Karremans assertiviteit toonde riep bij de meeste Kamerfracties vragen op. Karremans had een obscure oorlogswet uit 1952 gebruikt die bedoeld is om goederentoevoer te beschermen, maar het was uiteindelijk juist vanwege de inzet van die wet dat China de toevoer van chips afknelde.

Bovendien overlegde Karremans pas ná zijn ingrijpen bij Nexperia met Brussel en Berlijn. Annabel Nanninga (JA21), noemde de houding van Karremans „bruusk”, en vond het „domweg onverstandig om zonder diplomatieke bilaterale voorbereiding” het op te nemen tegen China.

Lees ook

‘Ik denk dat ze niet kunnen leven met een minister die de boel overneemt.’ Onbehagen groeit over de China-koers van Karremans

Volgens Karremans was de heftige reactie vanuit Beijing „niet de meest waarschijnlijke tegenreactie vanuit China”. Inmiddels is hij weer „constructief met China in gesprek” over de volgende stappen voor Nexperia, zegt hij. Kamerleden van andere partijen betwijfelen dat, zeggen ze achter de schermen. Het voornaamste bewijsstuk: Karremans zou op 9 december naar China gaan op handelsmissie, maar de Chinese ministers die hij zou ontmoeten hebben geen tijd.

Volgens Karremans is ook de relatie met Duitsland en Brussel goed – daar zouden ze wel begrijpen waarom hij deed wat hij deed. Officieel staan Brussel en Berlijn achter zijn beleid, maar achter de schermen roept het handelen van de minister ergernis op, zeggen ingewijden tegen NRC.

Volgens Karremans was vooraf overleggen écht niet mogelijk. Hij vertrouwt de internationale partners van Nederland „volstrekt”, maar de kring móést klein blijven, omdat China anders lucht had kunnen krijgen van zijn plan om in te grijpen.

Rijzende ster

Met Karremans ging het goed tijdens die campagne, met zijn partij niet. Binnen de VVD werd al nagedacht over de opvolging van partijleider Dilan Yesilgöz bij een slechte uitslag. Karremans was, samen met ministers Eelco Heinen (Financiën) en Ruben Brekelmans (Defensie), één van de opvolgers. Tot veler verbazing herstelde de VVD zich vlak voor de verkiezingen en verloor ‘slechts’ twee zetels. Yesilgöz kon blijven, en Karremans’ weg naar het partijleiderschap is daarmee voorlopig versperd.

Vincent Karremans (rechts) met collega-ministers Ruben Brekelmans (links) en Eelco Heinen (midden).

Foto Koen van Weel / ANP

Karremans is wat binnen de VVD een ‘vrolijke liberaal’ wordt genoemd. Hij is economisch rechts, gericht op het bedrijfsleven, en niet bijzonder uitgesproken over culturele thema’s als asiel en integratie. Ook staat hij bekend als een pragmatische en verbindende bestuurder, luchtig en met weinig keiharde idealen. Hij doet VVD’ers denken aan hun voormalig leider Mark Rutte.  

Veel liberale VVD’ers verlangen terug naar het tijdperk-Rutte, en zien nog altijd voor zich dat Karremans op een gegeven moment als nieuwe leider hun partij weer op die koers brengt. Ook in de conservatieve vleugel wordt positief over hem gesproken. Maar binnen de partij zijn er ook zorgen over hem. Partijgenoten vinden hem lichtzinnig, iets te veel een showman.

Campagnestunt?

Die kritiek kwam ook terug in de kwestie-Nexperia. „Ik heb ook de verwijten gezien”, zei Karremans tijdens het debat, dat zijn harde ingrijpen een „campagnestunt” was. Hij heeft juist geprobeerd de zaak buiten de publiciteit te houden, geeft hij aan.

Daarmee gaat hij voorbij aan de daadwerkelijke kritiek, die donderdag ook in de Kamer te horen was. Toen de kwestie eenmaal in de openbaarheid kwam, trok Karremans het dossier volledig naar zich toe. Niet de Nederlandse staat had ingegrepen bij Nexperia, straalde Karremans uit, maar híj.

Lees ook

Concessie Karremans aan China maakt geen eind aan chiptekort  

Het betekent dat Karremans tot op zekere hoogte het gezicht is geworden van een pijnlijke realisatie voor de EU: Europa is zeer afhankelijk van Beijing, en bij provocatie is China niet bang om hard terug te slaan.

Achteraf bezien is Karremans, zei hij donderdag, alleen „ongelukkig” over hoe het interview in The Guardian heeft uitgepakt, waarin hij zei dat hij „alles opnieuw zo zou doen”. Hij had slechts het vermeende misverstand de wereld uit willen helpen dat Nederland ‘zomaar’ ingrijpt bij bedrijven, dat zou slecht zijn voor het investeringsklimaat.

„Ik ben het er gelijk mee eens dat die quote zo niet overkwam”, zei Karremans. „Daar kijk ik mezelf kritisch op aan, zoals ik mezelf constant kritisch aankijk.” Al lag het ook wel aan de journalist met wie hij „anderhalf uur een gesprek” heeft gehad, en die nou net van díé uitspraak de kop maakte.