FIOD deed invallen bij scheepsbouwer Damen, twee werknemers aangehouden

De fiscale opsporingsdienst FIOD heeft dinsdagochtend twee werknemers van scheepsbouwer Damen Shipyards gearresteerd en is binnengevallen in diverse kantoren van Damen en in woonhuizen van personeel. Het bedrijf en de personen worden verdacht van „het overtreden en bewust en opzettelijk omzeilen van de sancties tegen Rusland vanaf najaar 2022”, zo maakte de dienst woensdag bekend.

De FIOD viel onder meer binnen bij het hoofdkantoor in Gorinchem en in de woonhuizen van grootaandeelhouder en president-commissaris Kommer Damen en zijn zoon Arnout Damen, de huidige bestuursvoorzitter. Ook viel de FIOD binnen in het huis van voormalig bestuursvoorzitter René Berkvens.

De timing is uiterst opvallend. Vorige week, op 24 november, begon de strafzitting tegen Damen in de rechtbank in Zwolle. De grootste scheepsbouwer van Nederland, tevens belangrijke leverancier aan defensie, staat terecht voor omkoping en valsheid in geschrifte bij de verkoop van schepen in meerdere landen. Ook moet Damen zich verantwoorden voor het leveren van een aantal onderdelen voor zogeheten krabvangschepen aan Rusland, in weerwil van sancties.

De inval van deze week draait om deze kwestie. Het tv-programma Nieuwsuur onthulde precies een jaar geleden dat scheepswerven in Rusland ondanks westerse sancties nog steeds cruciale onderdelen van Damen tot hun beschikking hadden voor de bouw van visserijschepen. Een van die werven die de krabvangers bouwen is de ‘Nobel Brothers’- werf, die in bezit is van wapenfabrikant Kalashnikov.

Volgens Damen heeft het na de inval in Oekraïne alle operationele banden met dochteronderneming Damen Engineering in Sint-Petersburg verbroken. Toch belandden er onderdelen van de scheepsbouwer in twintig – door Damen ontworpen – visserijschepen. Het ging volgens Nieuwsuur om honderden onderdelen. Het tv-programma stelde aan de hand van douanegegevens vast dat de export van de onderdelen na het ingaan van de sancties ineens via pas opgerichte bedrijven in Turkije en China verliep.

Tegenover NRC bagatelliseerde Damen de verdenking van sanctieontwijking. Het zou maar om een „enkel kraantje” gaan dat rechtstreeks van Damen naar Rusland ging. De grootscheepse inval laat zien dat het OM die verdenking heeft uitgebreid. De FIOD vermoedt dat het bedrijf „na inwerkingtreding van de Europese sancties in februari 2022 goederen heeft geleverd aan omzeilingslanden waarna de goederen terecht zijn gekomen in Rusland”.

Damen laat in een reactie weten dat het „zelf eerder uitgebreid onderzoek heeft gedaan” naar de leveringen. De bevindingen zijn gedeeld met de douane. „Damen benadrukt nogmaals dat het altijd heeft gehandeld in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving.”

Het OM wil sanctieomzeiling harder aanpakken. Hoofdofficier van justitie Michiel Zwinkels liet afgelopen november weten in een uitzending van Nieuwsuur dat het OM gebaat zou zijn bij hogere straffen voor sanctieontwijking. In Nederland staat daar een gevangenisstraf op van maximaal zes jaar. Een hogere maximumstraf geeft het OM meer mogelijkheden om opsporingsmiddelen in te zetten, aldus Zwinkels. Zo kan een woning pas worden afgeluisterd bij een strafmaximum van acht jaar.