EU wil Oekraïne met 90 miljard euro steunen – en af van Belgisch veto rond Russische tegoeden

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen wil de „oorlogskosten voor Rusland vergroten”. Zo hoopt Brussel Moskou uit te nodigen aan de onderhandelingstafel in het vredesinitiatief voor Oekraïne. Want, zei Von der Leyen woensdag, een dag nadat de Russische president Vladimir Poetin stelde dat de EU geen agenda voor vrede heeft: „Druk is de enige taal waar het Kremlin op reageert.”

Als het aan haar en het college van Eurocommissarissen ligt, trekt Brussel binnenkort 90 miljard euro uit om Kyiv de komende twee jaar, financieel maar vooral ook militair, bij te staan. Na weken van intensieve discussies presenteerde de Europese Commissie woensdag haar ideeën over de weg daarnaartoe.

Dat kan via een gezamenlijke Europese lening, waarbij op de kapitaalmarkt wordt geleend met het EU-budget als onderpand. Het vergaarde kapitaal wordt dan als lening aan Kyiv verstrekt. Maar er kan ook een ‘herstellening’ worden ingezet, waarbij de in Europa bevroren Russische tegoeden worden ingezet in Oekraïne. De tegoeden zouden door Kyiv moeten worden terugbetaald op het moment dat Moskou – in een vredesscenario, en als verliezer van de oorlog – begint met herstelbetalingen.

Het is een route die het Kremlin eerder interpreteerde als een ‘oorlogsdaad’, nadat de Commissie in oktober een plan lanceerde om 140 miljard euro aan Russische tegoeden te gebruiken als onderpand voor een lening aan Oekraïne. Het plan stuitte op fel verzet van België, waar het leeuwendeel van de in Europa ‘geïmmobiliseerde tegoeden’ zijn geparkeerd bij het Brusselse effectenbewaarhuis Euroclear.

Systematische ondermijning

Premier Bart De Wever vreest scherpe repercussies en financiële claims van Rusland en wijst op de systematische ondermijning van het vertrouwen in het financiële systeem in Europa. Eind oktober blokkeerde hij het omstreden EU-plan tijdens een Europese top in Brussel. Gesprekken met de commissie-Von der Leyen volgden, onder meer over het inbouwen van juridische waarborgen, en gedeeld financieel risico voor de lidstaten. In een brief die hij vorige week aan de Commissie stuurde, toont De Wever zich nog altijd faliekant tegen het inzetten van Russische tegoeden.

Lees ook

België staat onder grote politieke druk om Russische Euroclear-tegoeden

Dinsdag werd ook duidelijk dat de ECB weigert op te treden als bank van lening aan Oekraïne, met de Russische staatsobligaties als onderpand, zo berichtte de Financial Times.

België pleit voor een gezamenlijke EU-lening, „een beproefde optie met voorspelbare parameters”. Maar veel lidstaten – waaronder Duitsland en Nederland – zijn daar weinig happig op. In de Brusselse wandelgangen groeit irritatie over de positie van België. De Duitse bondskanselier Friedrich Merz, wars van alles dat ruikt naar Eurobonds (gezamenlijke obligaties), schaarde zich woensdag in een opiniestuk in de Duitse krant Frankfurter Allgemeine openlijk achter het inzetten van de tegoeden.

Het is volgens Merz niet alleen aan Europa om Oekraïne te versterken, het is ook een signaal aan Moskou „van Europese onafhankelijkheid”, aldus de bondskanselier. „Wij Europeanen bepalen en geven vorm aan wat er op ons continent gebeurt.”

Eurocommissaris Valdis Dombrovskis (Economie) vat het gedeelde Europese sentiment samen als hij stelt dat de Russische tegoeden staan voor „de omvang van hulp die we nodig hebben, zonder extra druk te leggen op de Europese en nationale begrotingen”.

Gekwalificeerde meerderheid

Als het moet, zet de Europese Commissie België dit keer buitenspel. Waar voor een gezamenlijke EU-lening unanimiteit van de lidstaten nodig is – op voorhand complex met Ruslandminnende lidstaten Hongarije en Slowakije – is voor de herstellening-optie, met inzet van Russische tegoeden, slechts een ‘gekwalificeerde meerderheid’ nodig. Dat komt neer op de steun van minstens vijftien lidstaten, die samen ten minste 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen.

Linksom of rechtsom zal de agressor Rusland moeten betalen voor de aangerichte schade

„We hebben het frustrerende gevoel niet gehoord te worden”, aldus Maxime Prévot, de Belgische minister van Buitenlandse Zaken, begin deze week bij een extra NAVO-top. De zorgen van België worden volgens de minister in het laatste Commissievoorstel „gebagatelliseerd”. Europarlementariër Thijs Reuten (GroenLinks-PvdA) kiest, net als Von der Leyen, voor een harde lijn jegens Moskou en pleit voor een herstellening. „Poetin moet voelen dat zijn oorlog een prijs heeft”, aldus Reuten. „Linksom of rechtsom zal de agressor Rusland moeten betalen voor de aangerichte schade.”

Volgens het IMF heeft Oekraïne in 2026 en 2027 ruim 135 miljard euro aan financiële hulp nodig. Brussel wil in het laatste voorstel instaan voor tweederde daarvan, de rest (45 miljard euro) moet komen van andere internationale bondgenoten als de VS, het VK en Canada.

Tijdens de volgende Europese top op 18 en 19 december moet Europa met een antwoord komen en moet de discussie over het al dan niet inzetten van de Russische tegoeden worden beslecht.

Lees ook

‘Rusland blijkt niet bereid tot concessies’ bij overleg over afgeslankt puntenplan