Deel Tweede Kamer wil Koning terug in formatieproces

Een aantal partijen wil in plaats van een door de Tweede Kamer aangewezen verkenner bij een volgende formatie de Koning weer die rol geven. Tot 2012 wees het staatshoofd na de verkiezingen en na gesprekken met fractievoorzitters een (in)formateur aan, de Kamer trok na dat jaar het formatieproces naar zich toe.

Koning Willem-Alexander laat zich wel bijpraten over de formatie – zo sprak hij maandag met verkenner Sybrand van Buma Haersma – maar hij heeft geen aandeel in het proces, zoals zijn moeder dat wel had.

André Flach (SGP), die namens VVD, CDA, BBB en ChristenUnie dinsdagavond een motie indiende bij het debat over de begroting van de Koning, vindt dat de afgelopen drie verkennende fases „een debacle” zijn geweest doordat er „ophef rond personen” ontstond. Daardoor werd het aanzien van de Tweede Kamer beschadigd, meent Flach. „Nederlandse koninginnen” slaagden er volgens hem in om dat te voorkomen. Zij straalden „rust en stabiliteit” uit.

In 2021 werd verkenner Kasja Ollongren gefotografeerd met een document waarop de woorden ‘functie elders’ stonden, wat sloeg op toenmalig Kamerlid Pieter Omtzigt. In 2023 stapte informateur Gom van Strien, door de PVV aangedragen, nog op voordat de verkenning begon. Deze keer was dat D66’er Hans Wijers.

De koning antwoordde vorige week tijdens een persgesprek in Suriname op de vraag of hij betrokken zou willen worden dat dat aan de Tweede Kamer zelf is. „Het proces is volledig in handen van de Tweede Kamer. Zij hebben het in het Reglement van Orde opgenomen. Het is de wens van de Kamer, de wens van de volksvertegenwoordiging.” Demissionair premier Dick Schoof antwoordde dinsdagavond in het debat in soortgelijke bewoordingen.

De vraag is of de motie een meerderheid krijgt. Die vijf indienende partijen hebben vijftig zetels. Een groot aantal andere partijen, waaronder D66 en Forum voor Democratie willen het koningschap juist verder beperken tot een louter ceremoniële functie. JA21 twijfelt, fractievoorzitter Joost Eerdmans zei dinsdagavond „niet per se” een rol te zien voor de Koning en vroeg zich af of de Tweede Kamer niet eerder gebaat is „bij betere verkenners”. Eerdmans vreest ook dat door de Koning bij het proces te betrekken, het staatshoofd kan worden beschadigd. De stemming vindt volgende week plaats.