Bij de rampplek in Hongkong verschenen ineens politieke spandoeken

Pas toen zij en haar moeder veilig beneden waren kon Apple Tong zien dat het gebouw tegenover het hunne aan het afbranden was. Binnen in hun appartement, waar de familie al zo’n dertig jaar woonde, had ze alleen wat rook opgemerkt. De ramen konden maar op een kiertje open. Vanwege de renovatie van het wooncomplex waren ze afgedekt met piepschuim. Het zicht werd verder belemmerd door de groene netten die om de bouwsteigers hingen.

Ook het brandalarm was niet afgegaan, al had Tong dat als doof persoon zelf niet kunnen horen, vertelt ze in een geschreven interview met NRC. Maar daardoor hadden veel bewoners van het door de brand getroffen Wang Fuk Court pas langzaam door wat voor ramp zich aan het voltrekken was op die woensdagmiddag. Tongs moeder wilde zelfs nog een middagdutje gaan doen. Maar Tong vertrouwde de rookgeur niet en trok haar moeder mee naar buiten. Ze hadden niks bij zich. „Toen ik zag hoe het vuur tekeerging in het gebouw aan de overkant brak mijn hart. Ik wilde zo graag die mensen redden.”

Als snel bleek dat de bouwmaterialen een centrale rol speelden in de Hongkongse tragedie. Met ten minste 159 dodelijke slachtoffers is het de dodelijkste brand in een wooncomplex ter wereld sinds 1980. Zeven van de acht woontorens van het complex brandden af. Het vuur sprong van woontoren naar woontoren via de netten van de steigers, waarvan in ieder geval een deel niet aan veiligheidsvoorschriften voldeed. Het brandende piepschuim op de ruiten deed die barsten, waardoor het vuur zich ook binnen de gebouwen snel kon verspreiden.

Lees ook

Onveilig bouwmateriaal zorgde voor een verwoestend inferno

De 29-jarige Luk, wiens volledige naam bekend is bij de redactie, verloor zijn moeder in de ramp. Dat hoorde hij op dag vijf, na een aantal dagen waarin hij de hoop niet opgaf. Maar nadat de politie hem belde met het slechte nieuws en hij zijn moeder identificeerde in een foto, schreef hij online dat zijn moeders „laatst gezien-tijd voor altijd op 14.53, 26 november 2025” zou blijven staan. Hij heeft geen energie voor een interview met NRC, maar vindt het goed dat de krant citeert uit zijn online posts.

Luk deelde ook de tekst van een petitie met ‘Vier eisen’ die de afgelopen week rondging, en waarin de overheid wordt opgeroepen om een onafhankelijk onderzoek in te stellen en ook de eigen rol te onderzoeken.

Bredere misstanden

Omdat het zo duidelijk gaat om een door menselijke fouten veroorzaakte ramp, klinkt de roep om gerechtigheid luid. Bewoners van Wang Fuk Court uitten al vanaf het begin van de renovatie in de zomer van 2024 zorgen over brandgevaar. Ook Tong zegt dat ze zich voortdurend zorgen maakte over de bouwmaterialen. Ze had ook peuken zien liggen onder de steigers.

De afgelopen week kwam er veel naar buiten over bredere misstanden in de bouwsector, zoals vervalste offertes en woekerwinsten. Die zouden alleen maar zijn toegenomen sinds regelgeving uit 2016 het verplicht stelde om gebouwen van meer dan dertig jaar oud te renoveren – wat zorgde voor een lucratieve impuls voor de bouwsector. Aannemers vroegen hoge prijzen, maar liepen er alsnog de kantjes vanaf door gebruik van de goedkoopste bouwmaterialen.

Hulpdiensten met wat lijkt op een lijkzak bij de plek waar woensdag een dodelijke brand plaatsvond in Wang Fuk Court, een woonwijk in Hongkong, op zondag 30 november 2025.

Foto Ng Han Guan/AP

Inmiddels heeft de hoogste bestuurder van Hongkong John Lee een onafhankelijke commissie aangekondigd die de oorzaken van de ramp moet onderzoeken. Die moet ook de „systemische misstanden” in de bouwsector aan het licht brengen. Maar die maatregelen gaan gepaard met de inperking van kritische stemmen. Ook petitie-opsteller Miles Kwan verdween enkele dagen en is volgens lokale media nu op borgtocht vrij – al is zijn arrestatie niet officieel bevestigd. Hoewel de ‘vier eisen’ uit zijn petitie inhoudelijk niet ver van de aangekondigde overheidsplannen liggen, zou Kwan door zijn indirecte verwijzing naar de ‘vijf eisen’ die demonstranten tijdens de grote pro-democratieprotesten in Hongkong van 2019 propageerden de nationale veiligheid in gevaar hebben gebracht.

Lees ook

Na de rampzalige brand wil het bestuur van Hongkong kritiek snel de kop indrukken

Zo zijn de Hongkongse autoriteiten, naast de hulpverlening, bezig om elke zweem van sociale onrust in de nasleep van de ramp de kop in te drukken. Verschillende mensen die eerder in internationale media uitgesproken waren over de nalatigheid die leidde tot de ramp, bonden deze week abrupt in. Kort nadat NRC een van hen had benaderd voor een interview, postte zij een online bericht waarin ze schreef niets meer te zullen doen dat zou kunnen worden uitgelegd als samenwerking „met buitenlandse krachten of individuen die de sociale stabiliteit ondermijnen”.

Niet respectvol

De twintigjarige Siu, die niet met zijn volledige naam in de krant wil uit angst voor repercussies, vindt dat de overheid kritische vragen zou moeten verwelkomen op een moment als dit. „Ze zeggen dat sommige vrijwilligers dingen ‘politiek’ maken, maar om aan de politiek te vragen verantwoordelijkheid te nemen als er iets zo erg misgaat, lijkt mij de gewoonste zaak van de wereld,” vertelt hij in een telefonisch interview. „Ook in China zelf gebeurt dat,” voegt hij toe. Hij heeft gelezen over een dodelijke brand in Shanghai in 2010, waarbij 58 mensen omkwamen en na onderzoek vijf overheidsambtenaren lange gevangenisstraffen kregen.

Zelf is hij niet onder de indruk van de overheidsrespons tot nu toe. Als vrijwilliger hielp hij tijdens het blussen met het bevoorraden van servicestations voor de brandweer. De vrijwilligers merkten dat brandweerlieden, ondanks de hitte van het vuur, verkleumd aankwamen en behoefte hadden aan warm drinken en eten. Heet water haalden ze bij een nabijgelegen tempel. „Maar toen er mensen van de overheid langskwamen, gingen die na een interview met een cameraploeg gelijk weer weg. Ze zetten wat kopjes Cup Noodles neer, maar wisten niet eens waar het hete water was.”

Toen het blussen was afgelopen zette Siu met een paar vrienden een informele herdenkingsplek op dichtbij de locatie van de ramp in Tai Po, een van verschillende plekken waar duizenden mensen bloemen neerlegden en boodschappen achterlieten op kleine briefjes. Ook daar viel hem op dat de overheid met weinig sensitiviteit handelt. Zo verschenen er op woensdag opeens twee politieke spandoeken bij de ingang van de herdenkingsplek, met daarop de datum van de verkiezingen voor de Wetgevende Raad, het Hongkongse parlement, deze zondag. Siu: „Ik vond dat niet respectvol.”

Posters for the upcoming legislative council election near the fire-damaged Wang Fuk Court housing complex in Tai Po, in Hong Kong, China, December 2, 2025. REUTERS/Lam Yik

Foto Lam Yik/REUTERS

Volunteers sort donated clothing for affected residents at a volunteer camp at the Wang Fuk Court housing complex following a deadly fire, in Tai Po, Hong Kong, China, November 28, 2025. REUTERS/Tyrone Siu

Foto Tyrone Siu/REUTERS

Er was even sprake van dat de overheid de stembusgang zou uitstellen, maar leider Lee zei na een paar dagen dat de verkiezingen „juist” nodig zijn om de overheid een mandaat te geven om de fouten die tot de ramp leidden aan te pakken. Naar verwachting zal de opkomst echter laag zijn. Sinds Beijing in 2021 de regels voor de verkiezingen in Hongkong aanpaste, en alleen kandidaten die door de Chinese veiligheidsautoriteiten worden goedgekeurd mogen meedoen, is een deel van de Hongkongse bevolking politiek afgehaakt. Bij de vorige verkiezingen stemde slechts 30,2 procent van de kiesgerechtigden, en in de huidige context wordt geen verbetering verwacht.

Geen gebarentolken

Ondanks haar waardering voor alle vrijwilligers voelde Tong, die werkt als illustrator, zich in de eerste dagen na de ramp verloren. Op een door de overheid georganiseerde hulplocatie in een school kon ze moeilijk communiceren, omdat er geen gebarentolken aanwezig waren. „We voelden ons vergeten. De informatievoorziening was chaotisch, en we wisten niet waar we genoeg water en eten konden ophalen.”

Toen een vrijwilliger doorhad dat Tong ook al haar verf- en tekengerei was kwijtgeraakt, gaf zij Tong papier om op te werken en een etui met verfpennen. Tong postte een foto ervan online, die door duizenden mensen werd geliket. „Ik merk dat iedereen me wil motiveren om door te gaan. Dus ik ben alweer aan het schilderen, voor alle slachtoffers.”